16 juni 2020
Digital News Report Nederland 2020: Interesse in nieuws blijft hoog en stabiel
Het Commissariaat voor de Media heeft vandaag het Digital News Report Nederland 2020 uitgebracht.
Het Digital News Report Nederland 2020 gaat over nieuwsgebruik in Nederland. Samen met het Reuters Institute for the Study of Journalism hebben we het onderzoek in 2020 voor de derde keer uitgevoerd. Dit jaar verschijnt het Digital News Report Nederland als zelfstandig rapport en niet, zoals in 2018 en 2019, in combinatie met de Mediamonitor. De Mediamonitor 2020 verschijnt in het najaar. De resultaten laten zien dat het nieuwsgebruik sinds 2018 zeer stabiel is. Veranderingen voltrekken zich langzaam en vooral langs de lijn van leeftijd. Hierbij hoort de kanttekening dat de meting in 2020 heeft plaatsgevonden vlak voor de uitbraak van COVID-19 in Nederland.Interesse in algemeen nieuws is hoog
Het nieuwsgebruik hangt af van de interesse in nieuws. De interesse in algemeen nieuws is in Nederland hoog. Ongeveer 58 procent van de Nederlanders geeft aan in nieuws geïnteresseerd te zijn. In alle leeftijdsgroepen is het aandeel meer dan de helft. In Nederland is de interesse in nieuws stabiel, ook de interesse in politiek is sinds 2019 nauwelijks veranderd, maar ligt wel op een lager niveau. Slechts een kwart van de Nederlanders is geïnteresseerd in politiek. In vergelijking met andere landen is het aandeel Nederlanders dat in nieuws en politiek geïnteresseerd is gemiddeld.
Het aandeel dagelijkse gebruikers van nieuws is in Nederland met 85 procent verhoudingsgewijs hoog. Televisie is het mediumtype dat voor algemeen nieuws het meest wordt gebruikt, online nieuws van redactionele media staat op de tweede plek, en sociale media staan nog voor radio en print op plek drie. In verhouding tot andere landen is het aandeel dat gebruik maakt van de verschillende mediatypes in Nederland gemiddeld.Lichte daling van nieuwsgebruik
Over de jaren heen is een lichte daling van het nieuwsgebruik te zien. Vooral het gebruik van televisienieuws daalt in de jongste doelgroep gestaag. Desondanks is in de afgelopen jaren weinig veranderd. Televisie, print en radio zijn de mediatypes waar ouderen hun nieuws vandaan halen. Online nieuwsmedia en vooral sociale media worden door jongeren geraadpleegd. Het gebruik van de nieuwsmedia verandert langzaam en het is de vraag wie online en via sociale media op lange termijn het publiek weet te bereiken.
WhatsApp is in 2020 het grootste online sociale netwerk in Nederland. Jongeren zitten verder nog op YouTube, Instagram en Snapchat; ouderen op Facebook. Voor nieuws maken Nederlanders echter wel veel gebruik van Facebook.Lokale media bereiken jongeren slecht
Anders dan op landelijk niveau is het twijfelachtig of het nieuwsaanbod ook op lokaal niveau op peil zal blijven. De huis-aan-huisbladen verkeerden al voor de coronacrisis in zwaar economisch weer, een aantal waren zelfs al gestopt met verschijnen. De lokale media bereiken jongeren slecht. Zo tonen de bereiksonderzoeken naar regionale dagbladen en regionale publieke omroepen sinds jaren aan dat het publiek verhoudingsgewijs oud is en het gebruik afneemt.
Van de Nederlanders is 44 procent geïnteresseerd in lokaal nieuws. Naarmate Nederlanders jonger zijn, neemt de interesse af. In de jongste groep zijn meer mensen niet dan wel in lokaal nieuws geïnteresseerd. In de doelgroep 18 tot 24 jaar is meer dan de helft in algemeen nieuws geïnteresseerd, maar alleen een kwart in lokaal nieuws. In de oudste doelgroep 55+ is het verschil met 62 versus 55 procent veel kleiner.
Lokale krant meestgebruikte lokale nieuwsbron
De lokale krant, zowel offline als online – dus de lokale edities van het regionale dagblad en de huis-aan-huisbladen – is de meestgebruikte lokale nieuwsbron en wordt ook naarmate Nederlanders ouder zijn vaker geraadpleegd. Lokale televisie staat – anders dan voor algemeen nieuws – op nummer twee. De leeftijd van de kijkers naar lokale televisie varieert overigens veel minder dan die van de lezers van lokale kranten. Jongeren komen op sociale media lokaal nieuws niet vaak tegen. Ook maken ze weinig gebruik van online hyperlocals (online only nieuws).
Vertrouwen in lokaal nieuws zeer hoog
Als het vertrouwen in regionale dagbladen representatief is voor het vertrouwen in lokaal nieuws in het algemeen, dan is het vertrouwen in lokaal nieuws zeer hoog. Ook jongeren die niet in lokaal nieuws geïnteresseerd zijn, hebben veel vertrouwen in het nieuws van regionale dagbladen. Daarin is Nederland overigens geen uitzondering. Ook in andere landen geniet het nieuws van het regionaal dagblad veel vertrouwen.
Online toegang via de smartphone
Het succes van sociale media heeft veel te maken met de uitvinding van de smartphone. De smartphone heeft de laatste jaren de computer (desktop of laptop) als standaardapparatuur vervangen en wordt door 60 procent van de Nederlanders ook ingezet om nieuws te raadplegen. Vooral voor jongeren is de smartphone het favoriete apparaat om online nieuws te raadplegen. Alleen in de doelgroep 55+ is de computer nog iets gebruikelijker.
Bijna de helft van de Nederlanders gaat direct of via een zoekmachine naar een nieuwsmerk. Dit aandeel is in verhouding tot andere landen hoog. Misschien ook omdat voor de meestgebruikte nieuwsmerken – NU.nl, AD.nl en NOS.nl – maar twee of drie letters nodig zijn; anders dan spiegel.de, 20minutes.fr of theGuardian.com. Voor Nederlanders heeft het lezen van nieuws de voorkeur boven nieuws kijken en luisteren; dat geldt voor alle leeftijdsgroepen. Ten opzichte van vorige jaren stagneert het gebruik van video voor nieuws. Het maandgebruik van podcasts is wel verder gestegen; van 18 procent in 2018 naar 21 procent in 2019 tot 26 procent in 2020. Zowel video als ook podcasts worden vooral door jongeren gebruikt. Diverse nieuwsmedia melden dat het aandeel betaalde abonnementen is toegenomen. Ook het Digital News Report laat zien dat het aandeel Nederlanders dat betaald online nieuws heeft geraadpleegd van 11 procent in 2019 naar 14 procent in 2020 is gestegen.Nederlanders hebben hoogste vertrouwen in nieuws
Vertrouwen en bereik zijn de twee belangrijkste kenmerken van nieuwsmedia. Nederland hoort ook in 2020 weer tot de landen met het hoogste vertrouwen in nieuws. Het vertrouwen is met name groot in nieuws dat Nederlanders zelf gebruiken. Bij het hoge vertrouwen in algemene nieuwsmedia hoort de kanttekening dat Nederlanders zoekmachines veel minder vertrouwen. Het vertrouwen in nieuws op sociale media is zelfs nog lager. Opmerkelijk genoeg hebben ook de jonge Nederlanders, die voornamelijk hun nieuws van sociale media halen, daar weinig vertrouwen in.
Nog steeds weinig zorgen over nepnieuws
De afzonderlijke Nederlandse nieuwsmerken worden door de mensen in 2020 opnieuw als zeer betrouwbaar ingeschat. Het hoge vertrouwen in de nieuwsmerken is zeer stabiel en in de laatste twee jaar nauwelijks veranderd. Met het algemeen hoge vertrouwen hangen ook de verhoudingsgewijs kleine zorgen over nepnieuws samen. In andere landen nemen deze zorgen juist toe. Van alle 40 onderzochte landen is het aandeel dat zich zorgen maakt over wat echt en wat nep is op internet in Nederland met 32 procent het laagst.
Politici meest als mogelijke bron voor foutieve informatie
Dit jaar zijn ook aanvullende vragen gesteld over de mogelijke bronnen van foutieve en misleidende informatie. Politici worden het meest als mogelijke bron genoemd, maar veel minder dan in andere landen. Nederlandse journalisten zijn weinig verdacht als bron van foutieve misleidende informatie. Grotere zorgen bestaan over de invloed van buitenlandse regeringen en actiegroepen. Daarbij past dat bijna twee van drie Nederlanders onafhankelijke journalistiek belangrijk vinden.
Voorkeur voor neutrale berichtgeving
Naast een voorkeur voor onafhankelijk nieuws hebben Nederlanders ook een voorkeur voor neutrale berichtgeving. Het aandeel Nederlanders dat een voorkeur heeft voor nieuwsbronnen die overeenkomen met de eigen standpunten is met 14 procent laag, maar onder jongeren en gebruikers van sociale media met 20 procent hoger. Vooral gebruikers van NU.nl en NOS hebben een duidelijke voorkeur voor neutraal nieuws, dus nieuws zonder specifiek standpunt.
Los hiervan staan politieke advertenties. Nederlanders vinden dat politieke partijen op televisie moeten kunnen adverteren; op sociale media en zoekmachines liever niet. Naarmate Nederlanders jonger zijn, vinden ze dat politieke reclame op televisie en online mogelijk moet zijn. Een meerderheid van de Nederlanders is van mening dat technologiebedrijven verantwoordelijk zijn voor de juistheid van de informatie op hun platform en daarom politieke advertenties met mogelijk onjuiste informatie moeten weghalen.Aandachtspunt voor de digitale transformatie is socialemediagebruik door jongeren
De digitale transformatie voltrekt zich langzaam maar continu. Als er niet iets heel geks gebeurt, zal de coronacrisis daar weinig aan veranderen. Er zijn twee bevindingen die mogelijk aanleiding geven tot nader onderzoek en deze betreffen allebei het gebruik van sociale media door jongere doelgroepen.
Ten eerste zijn jongeren veel minder dan ouderen in lokaal nieuws geïnteresseerd en een groot aandeel het gehele lokale nieuwsaanbod niet zal missen. Als hieraan niks verandert, kan deze ontwikkeling op lange termijn serieuze gevolgen hebben voor het gebruik van lokaal nieuws, de kennis over lokale onderwerpen, en de deelname aan de lokale democratie. Het bevorderen van interesse in en gebruik van lokaal nieuws, met name onder jongeren, lijkt even belangrijk te zijn als het op peil houden van voldoende lokale informatie. De lokale informatie moet aansluiten bij de lokale belevingswereld. Misschien worden jongeren beter bereikt en stijgt hun interesse in lokaal nieuws als lokale media naast de fysieke omgeving ook de digitale sociale netwerken betrekken. Ten tweede gebruiken jongeren vaak voornamelijk nieuws via sociale media; ondanks dat ze sociale media veel minder betrouwbaar vinden dan de nieuwsmerken. Ook vinden jongeren onafhankelijke journalistiek minder belangrijk dan ouderen. Tegelijk weten we dat de jongste leeftijdsgroep zich evenveel zorgen maakt over nepnieuws op internet en met meer nieuwsmerken per week in aanraking komt dan andere leeftijdsgroepen. Hoe past dat bij elkaar? Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat digital natives anders dan ouderen gewend zijn in een online omgeving te leven waar bijna oneindig veel nieuws en informatie verkrijgbaar is. Misschien wordt onafhankelijkheid dan niet vanuit de aanbieder als redactionele journalistieke onafhankelijkheid begrepen, maar vanuit de online gebruiker; voor wie in Nederland persvrijheid en een pluriform aanbod een vanzelfsprekendheid is en keuzevrijheid een synoniem is geworden voor onafhankelijkheid. Misschien zien veel jongeren de rol van gatekeeper meer bij zichzelf en minder bij de traditionele nieuwsmedia. Ook weten we onvoldoende over het nieuwsgebruik van jongeren op sociale media. Welke nieuwsbronnen volgen ze? En vinden ze deze nieuwsbronnen of juist de platforms zelf minder betrouwbaar.Ook in 2020 wederom een positief en stabiel beeld van nieuwsgebruik
Afgezien van de twee genoemde aandachtspunten is het algehele beeld dat het Digital News Report voor Nederland schetst ook in 2020 weer zeer positief en vooral stabiel. Nederlanders hebben doorgaans een gevestigde interesse in nieuws en politiek en vooral veel vertrouwen in nieuwsmerken. Juist dit vertrouwen in media die ze gebruiken, zorgt ervoor dat ook het gebruik nauwelijks is veranderd. Verandering komt vooral voort uit technische innovatie en nieuwe vormen van aanbod, zoals sociale media, video en podcasts. Deze worden vooral door jongeren gebruikt. Wat dus continu voor verandering zorgt, is het langzaam toenemende aandeel digital natives aan de bevolking.
Digital News Report Nederland 2020