Project ontwikkeling pluriformiteitsmonitor nieuwsaanbod

Aanleiding en opdracht

In november 2021 nam de Tweede Kamer een motie van Peter Kwint (motie Kwint) aan over de bescherming van de pluriformiteit. In de motie wordt geconstateerd “dat zowel in geschreven media als op televisie steeds meer aanbieders in handen komen van steeds minder partijen” en “verzoekt de regering in kaart te brengen op welke manier de pluriformiteit van het media-aanbod beter beschermd kan worden, en de Kamer hierover te informeren.” Voorwaarde om pluriformiteit te monitoren en te beschermen is duidelijkheid over wat onder pluriformiteit wordt verstaan en hoe pluriformiteit kan worden gemeten. Een maatschappelijk risico door een gebrek aan pluriformiteit bestaat volgens het WRR alleen voor de nieuws- en opiniefunctie. Het ministerie van OCW verzocht daarom in de zomer van 2022 het Commissariaat om samen met relevante partijen een model te ontwikkelen om de pluriformiteit van (het aanbod op) de nieuwsmarkt te monitoren.

Doel

Doel van het project is de pluriformiteit van de inhoud op lange termijn te monitoren. We hebben daarbij de focus op de diversiteit van het nieuwsaanbod. We verkennen in het project ontwikkeling pluriformiteitsmonitor de mogelijkheden om de diversiteit van het aanbod aan de hand van drie type metingen structureel te volgen. Samen met wetenschappers en met de sector willen we een breed gedragen monitoring mogelijk maken. Het project eindigt met een voorstel voor monitoring in de vorm van een rapport.

Als na afloop van het project blijkt dat de inhoudelijke diversiteit betrouwbaar, valide en betaalbaar structureel te meten is, kan het monitoringsvoorstel onderdeel van de Mediamonitor worden. Daarmee is dan niet alleen een uitspraak over de diversiteit van het nieuwsaanbod mogelijk. Ook kan door kennis van tekortkomingen en ontwikkelingen van andere pluriformiteitsindicatoren doelgericht worden geadviseerd hoe de inhoudelijke diversiteit van het nieuwsaanbod kan worden verbeterd en beschermd, wat het eigenlijke doel van de motie Kwint is.

Voortraject project pluriformiteitsmonitor nieuwsmarkt

Op 15 december 2022 heeft het Commissariaat een workshop georganiseerd om het onderwerp pluriformiteit met alle relevante organisaties te bespreken. Aanwezig waren beleidsmakers, uitgevers en wetenschappers. De workshop had twee doelen. Allereerst de markt af te bakenen. Ten tweede ideeën krijgen hoe monitoring van de diversiteit van het inhoudelijke nieuws- en opinieaanbod eruit kan zien. Dit resulteerde in drie pilots. De drie pilots zijn opgestart in 2023 en worden verder uitgevoerd in 2024.

Drie pilots

Pilot 1. Onderzoek naar journalisten en onder journalisten

Het nieuwsaanbod is het product van het werk van journalisten. Dit onderzoek moet een uitspraak mogelijk maken over aantal, onafhankelijkheid en werksituatie van journalisten in Nederland. De pilot bestaat uit het opstellen van de vragenlijst en invulling geven aan het begrip: ‘journalist’. Wetenschapper Mark Boukes (UvA) voert deze pilot uit. Hij ontwikkelt de vragenlijst en zal deze in het voorjaar door zoveel mogelijke journalisten laten in vullen. Daarvoor gebruikt hij ook eerder uitgevoerd (inter)nationaal onderzoek en werkt hij samen met de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ).

Pilot 2. Onderzoek naar unieke en overeenkomstige berichtgeving

Dit onderzoek moet inzicht geven in de mate van unieke berichtgeving en overeenkomstige berichtgeving. Daarnaast geeft het inzicht in overeenkomstige berichtgeving tussen titels van eenzelfde aanbieder. Wetenschapper Nel Ruigrok (LJS Nieuwsmonitor) voert deze pilot uit. We analyseren in deze pilot de online en offline berichtgeving van alle dagbladen van DPG Media en Mediahuis titels. Daarnaast nemen we in deze pilot ook website artikelen mee van NU.nl, de NOS en de regionale publieke omroepen. Met de sector stellen we vast wanneer we een artikel beschouwen als unieke berichtgeving en wanneer als overeenkomstige berichtgeving. Deze pilot loopt in 2024.

Pilot 3. Onderzoek naar sentimenten, opinie en invalshoeken

In deze pilot onderzoeken we één onderwerp op diversiteit aan sentimenten. Allereerst met een handmatige codering en daarna met een automatische inhoudsanalyse. Wetenschappers Elif Kilik en Knut de Swert (UvA) voeren deze pilot uit. Op dit moment vinden gesprekken plaats over het onderwerp voor deze pilot. De opzet van deze pilot werken we verder uit in het eerste kwartaal 2024.