21 juli 2022

Commissariaat start drie brede onderzoeken bij de NPO en de landelijke publieke omroepen

Het Commissariaat voor de Media gaat drie onderzoeken doen die in meer of mindere mate met elkaar samenhangen. Voor een deel omvat dit (een uitbreiding van) eerder aangekondigd onderzoek. In de onderzoeken wordt relevante casuïstiek meegenomen. Voor een goed overzicht worden deze onderzoeken in dit bericht kort beschreven en onderscheiden.

Het resultaat van de onderzoeken wordt na afloop bekendgemaakt. Vanwege de vereiste zorgvuldigheid kan er tijdens het onderzoek geen of slechts beperkt informatie worden verstrekt over het verloop daarvan en over mogelijk gerelateerde (individuele) casuïstiek.

Reactie op rapport NPO Ombudsman

Het Commissariaat vindt de conclusie van de NPO Ombudsman, dat met name omroep Ongehoord Nederland de journalistieke codes systematisch schendt, zorgwekkend. Dat geldt eveneens voor haar constatering dat dit – zij het minder frequent of systematisch – ook bij andere omroepen gebeurt.

De onafhankelijkheid en betrouwbaarheid van de publieke omroep zijn een groot goed. De publieke omroep is van groot belang voor de vrije meningsvorming. Die is nodig voor een goed werkende democratie. Het rapport van de NPO Ombudsman is een belangrijk signaal dat er (met name door Ongehoord Nederland) mogelijk fundamentele normen waar het Commissariaat op basis van de Mediawet toezicht op houdt, niet worden nageleefd. Het Commissariaat staat ervoor dat burgers zich breed, met onafhankelijke en betrouwbare informatie, kunnen oriënteren en een eigen mening kunnen vormen.

Het Commissariaat geeft geen inhoudelijke reactie op het rapport van de NPO Ombudsman, omdat de bevoegdheden van het Commissariaat en die van de NPO Ombudsman verschillen. Het Commissariaat gebruikt het rapport van de NPO Ombudsman wel als stepping stone voor vervolgacties waartoe inmiddels is besloten.

Vervolgacties

Breed onderzoek naar betrouwbaarheid van journalistiek en opinievormend media-aanbod, in combinatie met reeds aangekondigd onderzoek naar redactionele onafhankelijkheid

Het Commissariaat start vanuit zijn rol als systeemtoezichthouder een breed, marktverkennend onderzoek naar de processen bij de landelijke publieke omroepen die de betrouwbaarheid van (met name journalistieke) producties moeten borgen.

Dit onderzoek naar betrouwbaarheid van producties combineert het Commissariaat met het reeds aangekondigde onderzoek naar redactionele onafhankelijkheid.

In het kader van dit gecombineerde onderzoek gaat het Commissariaat voor eind juli een generieke informatie-uitvraag doen naar de processen die de omroepen hebben ingericht om deze zaken te borgen.

Vanwege het feit dat Ongehoord Nederland een nieuwe, onervaren omroep is en in reactie op het rapport van de NPO Ombudsman in eerste instantie heeft aangegeven niets te gaan veranderen, haalt het Commissariaat Ongehoord Nederland in dit onderzoek naar voren. Overigens heeft het Commissariaat intussen van Ongehoord Nederland begrepen dat er mogelijk wel bereidheid bestaat om zaken te veranderen. Daarnaast heeft het Commissariaat Ongehoord Nederland laten weten dat zij een op maat gemaakte en door ons georganiseerde masterclass moet volgen, waarin een uitleg van de basis van de Mediawet wordt gegeven. De masterclasses in deze vorm zijn deze concessieperiode geïntroduceerd en worden gegeven aan de aspirant-omroepen.

Naar aanleiding van “de klokkenluidersissues” (financiële (omzeilings-)constructies WNT/BPPO en relatie NPO/OCW) heeft het Commissariaat besloten tot twee onderzoeken.

1. Heropenen onderzoek financieel toezicht WNT/BPPO

Het Commissariaat start een breed onderzoek bij de NPO en landelijke publieke omroepen naar financiële (omzeilings-)constructies in het kader van de Wet normering topinkomens (WNT) en het Beloningskader Presentatoren in de Publieke Omroep (BPPO). Aanleiding voor dit onderzoek zijn signalen in de afgelopen periode. In het kader van het toezicht op de Gedragscode Integriteit Publieke Omroep 2021 gaat het Commissariaat onderzoeken hoe de NPO en de landelijke publieke omroepen de opzet, het bestaan en de werking van de bedrijfsprocessen borgen die gericht zijn op de naleving van de WNT en het BPPO. Ook het toezicht op de WNT en het BPPO door het Commissariaat is voorwerp van dit onderzoek. Daarom worden momenteel gesprekken gevoerd met gerenommeerde externe partijen om dit onderzoek onafhankelijk te laten uitvoeren. Zodra deze gesprekken zijn afgerond maakt het Commissariaat hierover meer bekend.

2. Integriteit Publieke Omroep

Het Commissariaat start ook een breed onderzoek bij de NPO en landelijke publieke omroepen naar de borging van processen die (de schijn van) belangenverstrengeling moeten voorkomen. Ook hiervoor zijn signalen in de afgelopen periode de aanleiding.

Het gaat daarbij in het bijzonder om de processen die (de schijn van) belangenverstrengeling moeten voorkomen, waar het persoonlijke- en werkrelaties betreft tussen bestuurders, leden van de raad van toezicht en/of (relevante) medewerkers van de NPO en de landelijke publieke omroep enerzijds en personen in relevante functies buiten de publieke omroep anderzijds. Hieronder wordt begrepen werk- en persoonlijke relaties met (top)ambtenaren van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Waar passend, betrekt het Commissariaat hierbij de uitkomsten van het onderzoek dat de Auditdienst Rijk op verzoek van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft ingesteld naar de feiten rondom concrete issues.