28 juni 2023
Bekostiging lokale omroepen schiet geregeld naast doel
Op lokaal niveau verzorgen 236 lokale publieke omroepen het media-aanbod in 334 gemeenten. Deze gemeenten zijn volgens de Mediawet verantwoordelijk voor de bekostiging van het functioneren van deze omroepen. Goed functionerende lokale informatievoorziening is essentieel voor een gezonde democratie. Het Commissariaat voor de Media bewaakt en stimuleert de toegang tot onafhankelijk, pluriform en veilig media-aanbod. Toezicht op een transparante financiële verantwoording draagt hier aan bij. Vanuit deze toezichthoudende taak voert het Commissariaat iedere drie jaar een evaluatie uit van de bekostiging van de lokale omroepen. Op basis van de meest recente evaluatie, over de periode 2019-2021, concludeert het Commissariaat dat de huidige manier van bekostigen niet optimaal is.
Bekostiging decentraal
Op dit moment vindt de bekostiging van de lokale omroepen decentraal plaats via de lokale overheid. Gemeenten financieren de lokale omroepen door subsidies te verstrekken. Hierdoor vindt per gemeente een beoordeling (vooraf) plaats van de bekostiging en controle (achteraf) op de bestedingen. Vooraf beoordeelt een gemeente, in overleg met de omroep, welk media-aanbod in de gemeente toereikend is en hoeveel dit mag kosten. Achteraf heeft de gemeente, als subsidieverstrekker, de taak om te controleren of de subsidie ook daadwerkelijk aan het media-aanbod is besteed. Bij kleinere gemeenten, met een lagere bijdrage (en dus een geringer financieel risico voor de betreffende gemeente) krijgt het toezicht achteraf in veel gevallen een lagere prioriteit en wordt de subsidie vooraf direct vastgesteld. Verder is bij streekomroepen vastgesteld dat gemeentes niet gezamenlijk invulling geven aan het bekostigingsproces. Gemeenten en omroepen ervaren onduidelijkheid over het proces, de hoogte van de jaarlijkse bijdrage, mogelijke voorwaarden en de verdeling van taken.
Derde van de gemeenten kent een relatief lage bekostiging toe
Vrijwel alle gemeenten voldoen aan de bekostigingsplicht in absolute zin (wel of geen bijdrage). Ruim een derde van de gemeenten kent een relatief lage bijdrage toe. Positief is dat de continuïteit van de bekostiging over het algemeen is gewaarborgd doordat de jaarlijkse bijdrage beperkt fluctueert en doordat een belangrijk deel van de gemeenten een bijdrage toekent voor een periode van langer dan één jaar. Een andere positieve uitkomst uit het onderzoek is dat gemeenten de onafhankelijkheid van de omroepen respecteren door geen voorwaarden aan de bekostiging te verbinden die in strijd zijn met de Mediawet.
Kwart lokale omroepen heeft ongezonde financiële positie
Lokale omroepen zijn voor het functioneren afhankelijk van inkomsten die zij van de gemeenten ontvangen. Hoewel de gemeenten verplicht zijn om de kosten te dekken waar de lokale omroep geen andere financiering voor heeft, is het resultaat van een derde van de omroepen negatief. Een kwart van de omroepen heeft een ongezonde financiële positie.
Toekomstplannen
In het coalitieakkoord Rutte IV is de afspraak opgenomen om de financiering van de lokale omroepen over te hevelen van de lokale overheid naar het Rijk. Een goed georganiseerde financiering draagt bij aan een goed functionerende lokale informatievoorziening.