27 november 2024

Zonder moedig leiderschap geen veilige werkcultuur: cultuurverandering begint bij bestuurders en raden van toezicht

Het Commissariaat voor de Media heeft een voortgangsrapportage gepubliceerd over de plannen van omroepen om de sociale veiligheid te versterken. In deze rapportage roept het Commissariaat op tot sterker leiderschap bij het aanpakken van sociale onveiligheid binnen de mediasector.

“Een veilige werkomgeving vraagt om bestuurders en raden van toezicht die in woord én daad laten zien dat sociale veiligheid centraal staat,” aldus Amma Asante, voorzitter van het Commissariaat voor de Media. “Zij moeten het goede voorbeeld geven om het vertrouwen van medewerkers te winnen. Alleen dan ontstaat een cultuur waarin uitspreken en melden loont.”

Commissariaat evalueert voortgang aanpak sociale veiligheid in mediasector

In de voortgangsrapportage evalueert het Commissariaat voor de Media de implementatie van de aanbevelingen uit het Van Rijn-rapport. Dit rapport, dat begin 2024 werd gepubliceerd, bevatte aanbevelingen om grensoverschrijdend gedrag in de publieke mediasector aan te pakken en sociale veiligheid te verbeteren. Als vervolg hierop heeft het Commissariaat de omroepen en de NPO gevraagd plannen op te stellen waarin zij aangeven hoe zij aan de slag gaan met de bevindingen uit het rapport. In deze plannen moesten zij minimaal aandacht besteden aan vier kernpunten: reflectie, herstel en risicoanalyse en verandervermogen.

Positieve ontwikkelingen en aandachtspunten

Op basis van deze plannen heeft het Commissariaat nu een rapportage opgesteld. Hieruit blijkt dat er vooruitgang wordt geboekt, met positieve ontwikkelingen zoals de aanstelling van vertrouwenspersonen, versterking van HR-functies en een toegenomen bewustwording over het belang van sociale veiligheid binnen organisaties. Toch concludeert het Commissariaat dat de huidige plannen in de breedte nog niet voldoende zijn om duurzame gedragsverandering te realiseren. Er is meer nodig om structureel een veilige werkomgeving in de mediasector te waarborgen.

Cultuurverandering vraagt visie en leiderschap

Het Commissariaat benadrukt dat de aanpak verder moet gaan dan organisatorische maatregelen en zich moet richten op het aanpakken van de diepere sociale en culturele oorzaken van grensoverschrijdend gedrag.

• Rol van besturen en intern toezicht: Bestuurders en interne toezichthouders moeten in kaart brengen welke risico’s er binnen hun organisatie zijn voor grensoverschrijdend gedrag. Dat vraagt ook reflectie op hun eigen functioneren en de toets of er draagvlak is voor zittend leiderschap.
• Monitoring: Leiders moeten vanuit een gedeelde visie op gedrag- en cultuurverandering systemen opzetten voor monitoring en leren. Zo kan tijdig worden bijgestuurd in de aanpak.
• Meldingen serieus nemen: Een consequente en vertrouwenwekkende afhandeling van meldingen en communicatie daarover is cruciaal om medewerkers te steunen en vertrouwen te herwinnen.

“Cultuurverandering vereist meer dan beleid of procedures. Het vraagt om leiderschap dat zichtbaar verantwoordelijkheid neemt en vertrouwen opbouwt. Zonder die betrokkenheid van bestuurders en toezichthouders blijft echte verandering uit,” aldus Asante.

Onderbelichte rol van raden van toezicht

In de plannen van aanpak blijft de rol van raden van toezicht vaak onderbelicht. Het Commissariaat wijst erop dat juist zij moeten toezien op een voortvarende implementatie van maatregelen die de kern van problemen aanpakt. Daarnaast ziet het Commissariaat dat organisaties bij incidenten te vaak kiezen voor een juridische insteek in plaats van een benadering die herstel en vertrouwen bevordert.

Oproep tot actie

Met deze rapportage doet het Commissariaat een nadrukkelijke oproep aan alle betrokken partijen: zorg voor leiderschap dat verder kijkt dan structuur en procedures, en werk aan een fundamentele gedrags- en cultuurverandering. “Het creëren van een veilige cultuur begint bij leiderschap dat de toon zet en medewerkers het vertrouwen geeft om zich uit te spreken. Dat vraagt om een lange adem, maar het is de enige weg naar duurzame verandering,” besluit Asante.

Achtergrond: Toezicht op de aanpak van sociale onveiligheid bij publieke media

Het rapport ‘Niets gezien, niets gehoord en niets gedaan’ van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO), gepubliceerd op 1 februari 2024, toont de omvang en impact van grensoverschrijdend gedrag bij landelijke publieke media. Dit gedrag ondermijnt niet alleen de sociale veiligheid van medewerkers, maar ook de journalistieke kwaliteit, creativiteit en het vertrouwen van mediagebruikers.

Het is de taak van besturen en raden van toezicht om sociale onveiligheid aan te pakken en te monitoren hoe zij hun verantwoordelijkheid invullen. In zijn toezichtrol ziet het Commissariaat toe over de voortgang en kwaliteit van de plannen van aanpak van omroepen en de NPO en biedt het richtinggevende aanbevelingen om deze plannen te versterken. Het Commissariaat gaat vervolgens beoordelen hoe de omroepen uitvoering geven aan de plannen van aanpak. Meer informatie en observaties over de verbetering van deze plannen zijn opgenomen in de rapportage van het Commissariaat.

Voortgang opvolging rapport van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen door de landelijke publieke omroepen